Τα γυναικεία γεννητικά όργανα έχουν σεξουαλικοποιηθεί τόσο πολύ, που πολλές γυναίκες αποφεύγουμε να μιλήσουμε γι’ αυτά και, ως αποτέλεσμα, μας λείπουν βασικές γνώσεις φροντίδας.
Δε συζητάμε συχνά στο πως να φροντίζουμε σωστά το μικροβίωμα του κόλπου και το αιδοίο. Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή εξακολουθούμε να μη μιλάμε ανοιχτά για το θέμα της περιόδου και ότι αφορά τα γυναικεία αναπαραγωγικά όργανα. Τα γυναικεία γεννητικά όργανα έχουν σεξουαλικοποιηθεί τόσο πολύ, που πολλές γυναίκες αποφεύγουμε να μιλήσουμε γι’ αυτά και, ως αποτέλεσμα, μας λείπουν βασικές γνώσεις φροντίδας.
Σίγουρα έχεις ακούσει για το μικροβίωμα του εντέρου – και πιθανότατα και για το μικροβίωμα του κόλπου. Αν όχι, ήρθε η ώρα να μάθεις ότι ο κόλπος έχει το δικό του μικροβίωμα, ένα οικοσύστημα μικροοργανισμών που παίζει καθοριστικό ρόλο στην υγεία σου. Παρακάτω θα σου εξηγήσω τι ακριβώς συμβαίνει εκεί κάτω και πώς μπορείς να φροντίζεις σωστά τόσο τον κόλπο όσο και το αιδοίο σου.
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο κόλπο και το αιδοίο.
-
Ο κόλπος (vagina) είναι το εσωτερικό κανάλι, δηλαδή ο ιστός μέσα στο σώμα, ζεστός, ελαστικός και ανθεκτικός.
-
Το αιδοίο (vulva) είναι το εξωτερικό μέρος, δηλαδή τα ορατά κομμάτια που φαίνονται και σε ένα σχεδιάγραμμα. Περιλαμβάνει:
-
Όρος του εφηβαίου (Pubic Mound) (εκεί που είναι η τριχοφυΐα πάνω από το ηβικό οστό).
-
Μεγάλα χείλη (Labia Majora) (τα εξωτερικά χείλη με δέρμα και τρίχες).
-
Μικρά χείλη (Labia Minora) (πτυχές δέρματος χωρίς τρίχες, μέσα από τα μεγάλα χείλη).
-
Κλειτορίδα (Clitoris) (στο επάνω σημείο, όπου ενώνονται τα μικρά χείλη).
-
Προθάλαμος του αιδοίου (vestibule): το σημείο ανάμεσα στα μικρά χείλη, όπου ανοίγουν η ουρήθρα και ο κόλπος).
-
Περίνεο (perineum) (η περιοχή ανάμεσα στο άνοιγμα του κόλπου και τον πρωκτό).
Τι είναι ο κόλπος; Ο κόλπος είναι το κανάλι που ενώνει το άνοιγμα μέχρι το τράχηλο. Ο κόλπος έχει έναν βλεννογόνο που φιλοξενεί μικροοργανισμούς, κυρίως βακτήρια που λέγονται λακτοβάκιλλοι. Αυτοί ρυθμίζουν το pH και προστατεύουν από μολύνσεις.
Το 1892 ο Gustav Doderlein, ήταν αυτός που περιέγραψε για πρώτη φορά τα βακτήρια Lactobacillus. Αυτά θεωρούνται οι κυρίαρχοι «φύλακες» της κολπικής υγείας. Οι γαλακτοβάκιλλοι προστατεύουν το περιβάλλον του κόλπου κυρίως με δύο τρόπους:
-
Παράγουν γαλακτικό οξύ, το οποίο μειώνει το pH δημιουργώντας όξινο περιβάλλον που αποτρέπει την ανάπτυξη παθογόνων.
-
Ανταγωνίζονται άλλα μικρόβια για θρεπτικά συστατικά και χώρο.
Επιπλέον, παράγουν ουσίες όπως βακτηριοσίνες και υπεροξείδιο του υδρογόνου (H₂O₂), οι οποίες συμβάλλουν ενεργά στην αναστολή της ανάπτυξης ανεπιθύμητων μικροοργανισμών. Πρόσφατες μελέτες αποκάλυψαν ότι δεν υπάρχει μόνο ένα είδος υγιούς κολπικού μικροβιώματος. Αντίθετα, συναντάμε διάφορους τύπους μικροβιακών κοινοτήτων, που διαφέρουν ως προς τη σύνθεση και την αφθονία των ειδών που τις αποτελούν.
Ο ρόλος των γαλακτοβακίλλων
Η σύνθεση της κολπικής μικροχλωρίδας διαφέρει από άτομο σε άτομο, αλλά σε μια υγιή κατάσταση το μεγαλύτερο ποσοστό αποτελείται από βακτήρια του γένους Lactobacillus.
Η οικογένεια Lactobacillus περιλαμβάνει περισσότερα από 130 είδη βακτηρίων που παράγουν γαλακτικό οξύ, από τα οποία πάνω από 20 έχουν εντοπιστεί στον κόλπο. Σε αντίθεση με άλλα σημεία του ανθρώπινου σώματος, οι υγιείς κολπικές κοινότητες χαρακτηρίζονται συνήθως από την κυριαρχία ενός ή δύο ειδών, με πιο συχνά τα:
-
Lactobacillus iners
-
Lactobacillus crispatus
-
Lactobacillus jensenii
-
Lactobacillus gasseri
-
Lactobacillus reuteri
-
Lactobacillus rhamnosus
Οι γαλακτοβάκιλλοι διαθέτουν πολλαπλούς μηχανισμούς άμυνας:
-
Ζυμώνουν το γλυκογόνο που παράγεται από τα επιθηλιακά κύτταρα, δημιουργώντας D- και L-γαλακτικό οξύ που μειώνει το pH.
-
Παράγουν βακτηριοσίνες που σκοτώνουν ανταγωνιστικά βακτήρια.
-
Ανταγωνίζονται παθογόνα μικρόβια για θρεπτικά συστατικά ή υποδοχείς στην επιφάνεια των κυττάρων.
-
Ορισμένα είδη εκκρίνουν υπεροξείδιο του υδρογόνου, αν και οι συγκεντρώσεις του στον κόλπο δεν φαίνεται να είναι αρκετά υψηλές για να αναστείλουν άλλα μικρόβια.
Οι γαλακτοβάκιλλοι μπορούν να παρεμποδίσουν παθογόνα όπως:
Gardnerella vaginalis, Neisseria gonorrhoeae, Candida albicans, Staphylococcus aureus, Streptococcus agalactiae, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa κ.ά.
Παράγοντες που Επηρεάζουν το Κολπικό Μικροβίωμα
Η σταθερότητα και η σύσταση του κολπικού μικροβιώματος δεν είναι στατικές. Επηρεάζονται από πολλούς βιολογικούς, περιβαλλοντικούς και γενετικούς παράγοντες. Από τη γέννηση έως την εμμηνόπαυση, το μικροβίωμα του κόλπου μεταβάλλεται δυναμικά, αντικατοπτρίζοντας τις αλλαγές στη φυσιολογία της γυναίκας.
Η απόκτηση του κολπικού μικροβιώματος ξεκινά κατά τη γέννηση.
-
Φυσιολογικός τοκετός: Το νεογνό έρχεται σε επαφή με τα μικρόβια του κόλπου και του εντέρου της μητέρας. Έτσι, αποκτά μικροβιακές κοινότητες παρόμοιες με της μητέρας του, συχνά πλούσιες σε Lactobacillus, Prevotella ή Sneathia.
-
Καισαρική τομή: Τα νεογνά αποκτούν μικροβιακές κοινότητες που μοιάζουν περισσότερο με εκείνες του δέρματος της μητέρας (π.χ. Staphylococcus, Corynebacterium, Propionibacterium).
Μελέτες έχουν δείξει ότι ήδη το μηκώνιο (πρώτα κόπρανα του νεογνού) περιέχει βακτήρια, γεγονός που υποδηλώνει πως η εντερική χλωρίδα ξεκινά να αναπτύσσεται ακόμα και πριν τη γέννηση.
Ορμονικές επιδράσεις
Οι ορμόνες είναι καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση του μικροβιώματος:
-
Παιδική ηλικία: Το pH του κόλπου είναι ουδέτερο ή ελαφρά αλκαλικό.
-
Εφηβεία: Με την αύξηση των οιστρογόνων, το γλυκογόνο συσσωρεύεται στο επιθήλιο του κόλπου, προσφέροντας τροφή στους γαλακτοβάκιλλους. Αυτοί παράγουν γαλακτικό οξύ, μειώνοντας το pH και δημιουργώντας αφιλόξενο περιβάλλον για παθογόνα.
-
Αναπαραγωγική ηλικία: Οι γαλακτοβάκιλλοι κυριαρχούν, αποτελώντας δείκτη υγιούς μικροβιώματος.
-
Εμμηνόπαυση: Η πτώση των οιστρογόνων μειώνει το γλυκογόνο, οδηγεί σε μείωση των γαλακτοβακίλλων, αύξηση του pH και μεγαλύτερη ευπάθεια σε λοιμώξεις. Ο κόλπος γίνεται πιο ευάλωτος σε μολύνσεις. Παράγεται λιγότερο γαλακτικό οξύ, το pH ανεβαίνει και το μικροβίωμα του κόλπου αλλάζει. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ξηρότητα, μείωση της σεξουαλικής υγείας και διάφορα άλλα συμπτώματα. Η ορμονοθεραπεία μπορεί να αντιστρέψει μερικώς αυτήν την αλλαγή, αυξάνοντας ξανά την παρουσία γαλακτοβακίλλων. Η σεξουαλική δραστηριότητα, τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την εμμηνόπαυση, μπορεί επίσης να συμβάλει θετικά:
-
βοηθά στη διατήρηση του μήκους και της ελαστικότητας του κόλπου
-
ενισχύει την αιμάτωση της περιοχής
-
διατηρεί τους μυς σε καλή κατάσταση.
Εθνοτικές διαφορές
Έρευνες έχουν δείξει ότι η σύνθεση του κολπικού μικροβιώματος διαφέρει μεταξύ φυλετικών και εθνοτικών ομάδων:
-
Στις γυναίκες ασιατικής ή ευρωπαϊκής καταγωγής, το 80–90% των μικροβιωμάτων κυριαρχείται από Lactobacillus.
-
Στις γυναίκες λατινοαμερικανικής ή αφρικανικής καταγωγής, το ποσοστό αυτό μειώνεται στο ~60%. Σε αυτές τις ομάδες παρατηρείται συχνότερα αυξημένο pH (>4,5) και μεγαλύτερη ποικιλία βακτηριακών κοινοτήτων, ορισμένες από τις οποίες σχετίζονται με δυσβίωση.
Γενετικοί παράγοντες και ανοσολογικές αποκρίσεις
Εκτός από ορμονικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, και η γενετική παίζει ρόλο.
-
Μεταλλάξεις σε γονίδια που επηρεάζουν την έμφυτη ανοσία μπορούν να αυξήσουν την ευπάθεια σε κολπικές λοιμώξεις.
-
Πολυμορφισμοί σε υποδοχείς τύπου toll (TLR), στον παράγοντα νέκρωσης όγκου (TNF-α), καθώς και στις ιντερλευκίνες IL-4 και IL-10 έχουν συνδεθεί με μη φυσιολογικές αντιδράσεις απέναντι σε βακτήρια που σχετίζονται με βακτηριακή κολπίτιδα.
Να πλένεις το κόλπο σου;
Μην πλένεις το κόλπο σου ! ! Όταν λέμε πλένω το κόλπο, μιλάμε για το εσωτερικό.
Το εσωτερικό του κόλπου δεν πρέπει να πλένεται γιατί θα διαταράξεις την ισορροπία της κολπικής χλωρίδας. Ο κόλπος είναι αυτοκαθαριζόμενος χάρη στις εκκρίσεις (τα λεγόμενα υγρά) και διαθέτει ένα αυτορρυθμιζόμενο μηχανισμό. Ο κόλπος εσωτερικά καθαρίζει μόνος του, οπότε οι πλύσεις (douching) δεν είναι απαραίτητες. Δεν έχει αποδειχθεί κανένα όφελος για την υγεία. Αντίθετα, μπορεί να αποδυναμώσει τις φυσικές άμυνες, να αλλοιώσει τη φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου και να αυξήσει την ευαισθησία σε μολύνσεις. Έχει συσχετιστεί με μεγαλύτερο κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο της πυέλου, ενδομητρίωση και σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Η κολπική χλωρίδα είναι υγρή και απορροφητική, κάτι που την κάνει να είναι ευάλωτη σε χημικά και τοξίνες.
Το φυσιολογικό pH είναι όξινο, περίπου 3.8 με 4.5. Για να παραμένει αυτή η ισορροπία, οι κολπικές και τραχηλικές εκκρίσεις δημιουργούν ένα όξινο περιβάλλον (pH 3.8–4.5) που βοηθά τα καλά βακτήρια να ευδοκιμούν. Ένας υγιής κόλπος δεν πρέπει να έχει δυσάρεστη οσμή, αλλά είναι απολύτως φυσιολογικό να έχει μια δική του, ήπια μυρωδιά.
Πιο συγκεκριμένα, το pH του κόλπου:
Να πλένω τον κόλπο εσωτερικά με νερό;
Όχι. Το νερό έχει pH 7 → το περιβάλλον της χλωρίδας του κόλπου γίνεται λιγότερο όξινο. Έτσι τα καλά βακτήρια δυσκολεύονται να επιβιώσουν, ενώ τα κακά βρίσκουν πρόσφορο έδαφος, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος για μολύνσεις.
Αυτό ισχύει και για όταν έχεις περίοδο και μετά από σεξουαλική επαφή. Κατά την έμμηνο ρύση και μετά από μη προστατευμένη σεξουαλική επαφή, το pH του κόλπου πέφτει προσωρινά. Αυτό συμβαίνει γιατί το αίμα της περιόδου (pH ~7) και το σπέρμα (pH 7–8.2) είναι λιγότερο όξινα από τις φυσιολογικές συνθήκες, κάτι που επίσης αυξάνει την πιθανότητα μόλυνσης.
Πολλά προϊόντα ευαίσθητης περιοχής είναι αλκαλικά, κάτι που μπορεί να εξουδετερώσει αυτήν τη φυσική άμυνα και να δημιουργήσει συνθήκες για ανάπτυξη μικροβίων ή μυκήτων. Μελέτες έδειξαν ότι αυξάνουν τη θερμοκρασία του δέρματος κατά 1.1°C και μεταβάλλουν το pH στην περιοχή των μεγάλων χειλέων και του περινέου όταν δεν είναι αναπνεύσιμες. Ακόμη και ταμπόν με τοξικές ουσίες, χαρτί υγείας με λευκαντικά ή άλλα προϊόντα μπορεί να βλάψουν τη φυσική χλωρίδα του κόλπου.
Να πλένεις το αιδοίο;
Το αιδοίο είναι στο εξωτερικό μέρος. Το αιδοίο είναι η πρώτη γραμμή άμυνας ενάντια στις λοιμώξεις του γεννητικού συστήματος. Όπως και ο κόλπος, και αυτό έχει ένα όξινο pH (3.8–4.4 σε αναπαραγωγική ηλικία).
Το αιδοίο σου, ναι να το πλένεις. Ο καθημερινός ήπιος καθαρισμός του αιδοίου είναι σημαντικός, ώστε να απομακρύνονται οι εκκρίσεις, ο ιδρώτας, τα ούρα και τυχόν υπολείμματα κοπράνων, αποτρέποντας τη δυσοσμία.
Για τον καθαρισμό του αιδοίου αρκεί χλιαρό νερό και, προαιρετικά, ένα απαλό σαπούνι. Το μικροβίωμα του αιδοίου επηρεάζεται και αυτό από την έμμηνο ρύση, τα ούρα και τα κόπρανα, λόγω ανατομικής γειτνίασης. Μικρόβια και υγρασία συγκεντρώνονται στις πτυχές του δέρματος. Κατά την περίοδο, μειώνονται οι λακτοβάκιλλοι, ενώ έχουν βρεθεί και παθογόνα όπως Staphylococcus aureus.
Το δέρμα του αιδοίου είναι διαφορετικό από άλλα σημεία του σώματος:
-
έχει περισσότερη υγρασία,
-
είναι πιο εκτεθειμένο σε τριβή,
-
είναι πιο διαπερατό,
-
ερεθίζεται πιο εύκολα από προϊόντα.
Το Βασιλικό Κολλέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων (RCOG, Ην. Βασίλειο) και η επιτροπή από τη Μέση Ανατολή και Κεντρική Ασία (MECA) προτείνουν ότι η καθημερινή ήπια καθαριότητα του αιδοίου με υποαλλεργικό, ειδικά σχεδιασμένο υγρό καθαρισμού είναι ωφέλιμη.
Δεν έχω κάνει αποτρίχωση στην ευαίσθητη περιοχή - τι να προσέχω;
Η ηβική τρίχα έχει δικό της μικροπεριβάλλον, με βακτήρια όπως Corynebacterium, Staphylococcus, Finegoldia, Micrococcus και Lactobacillus. Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, με τις γυναίκες να έχουν περισσότερους λακτοβάκιλλους στις τρίχες. Η σεξουαλική επαφή μπορεί να μεταφέρει μικρόβια μεταξύ συντρόφων.
Η ηβική τρίχα είναι προστατευτική. Το ξύρισμα ή άλλες μέθοδοι αφαίρεσης τρίχας δημιουργούν μικρομικροτραυματισμούς, ερεθισμούς και αυξάνουν τον κίνδυνο εισόδου παθογόνων. Έχουν καταγραφεί λοιμώξεις μετά από αποτρίχωση:
Ο μηχανισμός είναι ότι με το ξύρισμα/τραυματισμό το δέρμα γίνεται πιο διαπερατό και οι ιοί/βακτήρια εισχωρούν ευκολότερα.
Αν χρησιμοποιείς σαπούνι για την περιοχή, μην το βάζεις κοντά στο άνοιγμα του κόλπου.
Άρα συνοπτικά, τι πρέπει να γνωρίζεις;
Η περιοχή του αιδοίου (εξωτερικά γεννητικά όργανα) χρειάζεται ήπιο καθαρισμό κάθε μέρα, είτε έχεις αποτριχώσει είτε όχι. Πως μπορείς να την φροντίζεις;
-
Το πλύσιμο μόνο με νερό μπορεί να ξηράνει το δέρμα και να εντείνει τον κνησμό → να χρησιμοποιείται σαπούνι σε μικρή ποσότητα (μόνο εξωτερικά, ποτέ μέσα στον κόλπο). Προτίμησε υποαλλεργικό υγρό καθαρισμού με ήπια δράση και pH 4.2–5.6. Μην βάζεις σαπούνι ανάμεσα στα χείλη ή κοντά στο άνοιγμα του κόλπου, εκεί αρκεί μόνο νερό.
-
Προτιμότερο το ντους αντί για μπάνιο, μία φορά την ημέρα. Το υπερβολικό πλύσιμο επιδεινώνει τα συμπτώματα.
-
Όχι σφουγγάρια, πετσέτες ή τραχιά υλικά. Μόνο το χέρι και σκούπισμα απαλά με μαλακή πετσέτα.
-
Ο κόλπος εσωτερικά είναι αυτοκαθαριζόμενος → δεν χρειάζεται πλύσεις.
-
Μετά την τουαλέτα: Πάντα σκούπισμα ή πλύσιμο από μπροστά προς τα πίσω. Έτσι αποφεύγεται η μεταφορά μικροβίων από τον πρωκτό στον κόλπο ή στην ουρήθρα.
-
Εσώρουχα άνετα, από βαμβάκι ή μετάξι. Αποφυγή στενών ρούχων, καλσόν – προτίμηση σε φούστες, παντελόνια φαρδιά ή και χωρίς εσώρουχο στον ύπνο.
-
Δεν χρειάζεται ούτε είναι υγιές να πλένεται εσωτερικά ο κόλπος μετά το σεξ. Το περιβάλλον του αποκαθίσταται μόνο του. Πριν και μετά τη σεξουαλική επαφή, καθάριζε το αιδοίο από μπροστά προς τα πίσω, δίνοντας προσοχή στην κλειτορίδα και τις πτυχές του αιδοίου.
-
Να προτιμώνται λευκά ή ανοιχτόχρωμα εσώρουχα. Άλλαζε συχνά εσώρουχο.
-
Μην χρησιμοποιείς ταλκ.
-
Αποφυγή βερνικιού νυχιών αν υπάρχει τάση να ξύνεται η περιοχή.
-
Να αποφεύγονται:
-
μαλακτικά πλυντηρίου, απορρυπαντικά με ένζυμα,
-
σαπούνια, shower gels, scrubs, αφρόλουτρα, αποσμητικά, μωρομάντηλα, douching,
-
κρέμες με αιθέρια έλαια ή βοτανικά (π.χ. tea tree oil, aloe vera) που μπορεί να ερεθίσουν,
-
αντισηπτικά προϊόντα στο αιδοίο,
-
χρωματιστό χαρτί υγείας,
-
σκούρα/έντονα βαμμένα εσώρουχα (εκτός αν πλυθούν πρώτα καλά).
Αν δεν έχεις αποτριχώσει την περιοχή:
-
Οι τρίχες παγιδεύουν ιδρώτα και μικρόβια, οπότε καλό είναι να πλένεται καθημερινά με νερό.
-
Δεν χρειάζονται σαπούνια ή αντιβακτηριακά, γιατί μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα και να διαταράξουν τη φυσιολογική χλωρίδα.
Αν έχεις αποτριχώσει (ξύρισμα, κερί, laser):
-
Η περιοχή είναι πιο ευάλωτη σε μικροτραυματισμούς → θέλει ιδιαίτερη προσοχή.
-
Συνίσταται απαλό πλύσιμο με νερό (και προαιρετικά ήπιο σαπούνι) και αποφυγή σφιχτών ρούχων/ιδρώτα. Αν χρησιμοποιείς σαπούνι να είναι χωρίς αντιβακτηριακά και κατά προτίμηση με χαμηλό pH (πιο όξινο).
Συμπέρασμα:
Ναι, να πλένεσαι στην ηβική περιοχή καθημερινά, είτε έχεις τρίχες είτε όχι. Το μυστικό είναι ήπιος καθαρισμός, χωρίς εσωτερικές πλύσεις.
Τι υποαλλεργικό σαπούνι καθαρισμού προτείνω;
Όπως αναφέρω παραπάνω, προτίμησε υποαλλεργικό υγρό καθαρισμού με ήπια δράση και pH 4.2–5.6. Μην βάζεις σαπούνι ανάμεσα στα χείλη ή κοντά στο άνοιγμα του κόλπου, εκεί αρκεί μόνο νερό.
To Derma Balance Intim Gel της Pharmasept έχει pH 4.8. Χαμηλό, όξινο pH 4.8, που βοηθά στη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας της περιοχής. Αυτό είναι ευθυγραμμισμένο με τα οφέλη των ήπιων καθαριστικών που ενισχύουν τη χλωρίδα και αποτρέπουν τη διαταραχή της. Απαλλαγμένο από ερεθιστικά συστατικά — χωρίς θειικά άλατα, σιλικόνες, ορυκτέλαιο, isothiazolinones ή phenoxyethanol, με άρωμα χωρίς αλλεργιογόνους παράγοντες.
To Derma Balance Intim Gel της Pharmasept προορίζεται για το αιδοίο (εξωτερικά). Ο κόλπος είναι αυτοκαθαριζόμενος, δεν χρειάζεται και δεν πρέπει να μπαίνει σαπούνι ή προϊόν μέσα. Ο ήπιος καθαρισμός μία φορά στο καθημερινό ντους επαρκεί. Χρησιμοποίησε το χέρι σου (όχι σφουγγάρια ή πετσέτες που μαζεύουν μικρόβια). Μην το αναμειγνύεις με άλλα προϊόντα, ειδικά αρωματικά, αντισηπτικά ή αφρόλουτρα. Μην καθαρίζεις περισσότερες από 1–2 φορές την ημέρα, γιατί η υπερβολική χρήση διαταράσσει τη χλωρίδα.
Ειδικές περιπτώσεις:
-
Μετά από σεξουαλική επαφή: ήπιο πλύσιμο εξωτερικά με λίγο gel μπορεί να μειώσει ερεθισμούς ή δυσφορία.
-
Μετά από αποτρίχωση: περίμενε 24 ώρες για να αποφύγεις ερεθισμούς και μετά μπορείς να χρησιμοποιήσεις το gel για να ηρεμήσει η περιοχή.
Βρες το Balance Intim Gel της Pharmasept