Το European Environment Agency πρόσφατα δημοσίευσε οτι η έκθεση μας στην χημική ουσία ΒΡΑ (Bisphenol A), η οποία χρησιμοποιείται σχεδόν παντού έως και τους

σωλήνες πόσιμου νερού στην Ευρώπη είναι πολύ πάνω από τα αποδεκτά επίπεδα ασφάλειας υγείας.

Αυτό ενέχει δυνητικό κίνδυνο για την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων. Η μεγαλύτερη έκθεση μας σε BPA είναι κυρίως μέσω της διατροφής λόγω της παρουσίας BPA σε μια σειρά πλαστικών που χρησιμοποιούνται συνήθως σε συσκευασίες τροφίμων και ποτών. Η BPA μπορεί να βλάψει την ανθρώπινη υγεία λόγω των ιδιοτήτων της ως ενδοκρινικός διαταράκτης που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας του ορμονικού συστήματος. Μπορεί να βλάψει το αναπαραγωγικό σύστημα και να επηρεάσει αρνητικά το ανοσοποιητικό σύστημα.

Τι είναι η δισφαινόλη, γνωστή και ως ΒΡΑ;

Μια πρόσφατη ερευνητική πρωτοβουλία Horizon 2020, HBM4EU, μέτρησε χημικές ουσίες στα σώματα ανθρώπων στην Ευρώπη και ανίχνευσε BPA στα ούρα του 92% των ενηλίκων συμμετεχόντων από 11 ευρωπαϊκές χώρες. Η BPA μπορεί να βλάψει την ανθρώπινη υγεία λόγω των ιδιοτήτων της ως ενδοκρινικός διαταράκτης που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας του ορμονικού συστήματος. Μπορεί να βλάψει το αναπαραγωγικό σύστημα και να επηρεάσει αρνητικά το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα επίπεδα BPA που μετρήθηκαν στα ούρα των συμμετεχόντων υπερβαίνουν τα πρόσφατα αναθεωρημένα ευρωπαϊκά όρια ασφαλείας, γεγονός που εγείρει μακροπρόθεσμες ανησυχίες για την υγεία όλων.

Η EFSA συμπεραίνει ότι η BPA μπορεί να βλάψει το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα σε πολύ χαμηλές δόσεις.

Η BPA έχει ταξινομηθεί ως επικίνδυνη χημική ουσία στην ΕΕ λόγω της ικανότητάς της να βλάπτει τη γονιμότητα αλλά και τ'ότι προκαλεί σοβαρή βλάβη στα μάτια, αλλεργικές δερματικές αντιδράσεις και ερεθισμό του αναπνευστικού συστήματος. Επιπλέον, η BPA είναι ένας ενδοκρινικός διαταράκτης που μπορεί να διαταράξει την κανονική λειτουργία του ορμονικού συστήματος. Μπορεί να επηρεάσει την αναπαραγωγική λειτουργία, την ανάπτυξη των μαστικών αδένων, τη γνωστική λειτουργία και τον μεταβολισμό. Λόγω της ευρείας χρήσης της, η συντριπτική πλειονότητα, αν όχι όλοι, των Ευρωπαίων εκτίθενται σε BPA. 

Η πιο σημαντική οδός έκθεσης για τους περισσότερους ανθρώπους είναι μέσω της διατροφής. Πολύ μικρές ποσότητες  BPA μπορούν να μεταναστεύσουν από υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα σε τρόφιμα και ποτά, με αποτέλεσμα την ανθρώπινη έκθεση μέσω της κατάποσης. Επιπλέον, οι εποξειδικές ρητίνες χρησιμοποιούνται για την επένδυση σωλήνων πόσιμου νερού. Ως αποτέλεσμα, η BPA μπορεί να μεταναστεύσει στο πόσιμο νερό. Η έκθεση μπορεί επίσης να προκύψει από ένα ευρύ φάσμα άλλων οδών, όπως ορισμένα οδοντικά σφραγιστικά και ιατρικές συσκευές, και από την επαφή με καταναλωτικά προϊόντα κατασκευασμένα από πολυανθρακικό πλαστικό (https://doi.org/10.1016/j.fct.2012.07.059) 

Η EFSA είναι υπεύθυνη για την παροχή συμβουλών στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων της ΕΕ σχετικά με την ασφάλεια των συσκευασιών τροφίμων και άλλων υλικών που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα. Για την προστασία του κοινού από τους κινδύνους των χημικών προσμείξεων στα τρόφιμα, καθιερώνονται ανεκτές ημερήσιες προσλήψεις (TDI) που αντικατοπτρίζουν την ποσότητα μιας ουσίας που μπορεί να λαμβάνεται καθημερινά κατά τη διάρκεια της ζωής χωρίς σημαντικό κίνδυνο για την υγεία. Τον Απρίλιο του 2023, η EFSA δημοσίευσε την τελευταία της επιστημονική γνώμη που επαναξιολογεί τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία λόγω της έκθεσης στο BPA. Η επαναξιολόγηση της ασφάλειας του BPA εξέτασε νέα επιστημονικά στοιχεία και προέκυψε ένα νέο TDI στα 0,2 νανογραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους ανά ημέρα.Το νέο TDI είναι επομένως 20.000 φορές χαμηλότερο από την προηγούμενη τιμή που καθορίστηκε το 2015 — μια πολύ σημαντική αλλαγή.

Η αξιολόγηση έκθεσης του 2015 της EFSA βασίστηκε σε μια σειρά πληροφοριών για να μοντελοποιήσει την έκθεση διαφορετικών ηλικιακών ομάδων στην BPA, καταγράφοντας τον τρόπο τόσο από διαιτητικές και μη πηγές που  συμβάλλουν στην έκθεση. Τα κονσερβοποιημένα τρόφιμα αναγνωρίστηκαν ως η πιο σημαντική πηγή έκθεσης για όλες τις ηλικιακές ομάδες. Το θερμικό χαρτί ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εξωτερικής έκθεσης σε όλες τις ηλικιακές ομάδες άνω των τριών ετών (EFSA, 2015) (https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/6857).

Ποιες είναι οι πηγές έκθεσης σε ΒΡΑ; 

Πιθανές πηγές έκθεσης μέσω κατάποσης : 

• επιτραπέζια πλαστικά σκεύη
• κονσέρβες
• παιχνίδια
• οδοντιατρικό υλικό

Πιθανές πηγές έκθεσης μέσω δερματικής απορρόφησης : 

• Επαγγελματική έκθεση (ταμίες που χειρίζονται αποδείξεις)
• Εξοπλισμός ασφαλείας
• Κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα

Πιθανές πηγές έκθεσης μέσω εισπνοής : 

• Επαγγελματική έκθεση (κατασκευή BPA)
• Μολυσμένος αέρας και σκόνη

(https://www.hbm4eu.eu/wp-content/uploads/2022/05/Policy-Brief-Bisphenols.pdf)

Είναι επικίνδυνες οι αποδείξεις που δίνουν οι ταμίες;

Η παρουσία BPA στο θερμικό χαρτί αποτελεί απειλή κυρίως σε ταμίες, που βρίσκονται σε συνεχή επαφή το υλικό. Η BPA χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν σε θερμικά χαρτιά παραλαβής. Ως αποτέλεσμα, οι ταμίες εκτέθηκαν σε μεγάλο βαθμό στο BPA μέσω επαφής με το δέρμα λόγω του συχνού χειρισμού αποδείξεων. Ωστόσο, η ΒΡΑ περιορίστηκε από τη χρήση σε θερμικό χαρτί το 2016 το οποίο ξεκίνησε να ισχύει το 2020. Η ΒΡΑ όμως αντικαταστάθηκε από άλλες ανάλογες ουσίες όπως ΒΡS και BPF. Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για τις επιπτώσεις αυτών των ουσιών. Συμβουλεύεται όμως προστατευτικά μέτρα σχετικά με την έκθεση σε ΒΡS, όπως σε άτομα που διαχειρίζονται πολλές αποδείξεις π.χ. ταμίες να φοράνε γάντια νιτριλίου.

(https://www.hbm4eu.eu/wp-content/uploads/2022/05/Policy-Brief-Bisphenols.pdf)

Η BPA χρησιμοποιείται κυρίως στη βιομηχανική κατασκευή πολυμερών όπως τα πολυανθρακικά πλαστικά και οι εποξειδικές ρητίνες και τα ίχνη BPA παραμένουν στα τελικά υλικά. Αυτά τα υλικά χρησιμοποιούνται σε μια σειρά καταναλωτικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των συσκευασιών τροφίμων. Για παράδειγμα, τα πολυανθρακικά χρησιμοποιούνται σε επαναχρησιμοποιούμενα πλαστικά μπουκάλια, μπουκάλια μωρού και δοχεία αποθήκευσης. Οι εποξειδικές ρητίνες χρησιμοποιούνται για την επικάλυψη δοχείων τροφίμων και ποτών, καθώς και για την επικάλυψη του εσωτερικού σωλήνων που χρησιμοποιούνται για την παροχή πόσιμου νερού (https://www.eea.europa.eu/publications/peoples-exposure-to-bisphenol-a/). 

Έχουν θεσπιστεί ορισμένα ρυθμιστικά μέτρα σε επίπεδο ΕΕ για τη μείωση της έκθεσης των ανθρώπων στην BPA ειδικότερα και στις δισφαινόλες γενικότερα. Η δισφαινόλη Α αναγνωρίστηκε ως ουσία που προκαλεί πολύ μεγάλη ανησυχία (SVHC) σύμφωνα με τον κανονισμό REACH το 2016 (λόγω της τοξικότητας της για την αναπαραγωγή) και το 2017 (λόγω των ιδιοτήτων της που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές στον άνθρωπο και το περιβάλλον).

Ορισμένα μέτρα που έχουν παρθεί για τη μείωση έκθεσης στη ΒΡΑ:

• 2011-  Απαγόρευση σε πλαστικά μπιμπερό για βρέφη. 
• 2016 - Εναρμονισμένη ταξινόμηση της BPA ως αναπαραγωγικής τοξικής ουσίας, το οποίο επέβαλε ορισμένους περιορισμούς για χρήση σε χημικά μείγματα που προορίζονται για καταναλωτές. 
• 2018 - Περιορισμός στην ποσότητα BPA (0,04 mg/l) που επιτρέπεται να εκπλύνεται από παιχνίδια για παιδιά ηλικίας κάτω των τριών ετών και σε κάθε παιχνίδι που προορίζεται να τοποθετηθεί στο στόμα ενός παιδιού. 
• 2018 - Απαγόρευση πλαστικών μπουκαλιών και επικαλυμμένων συσκευασιών που περιέχουν τρόφιμα για βρέφη και παιδιά κάτω των τριών ετών. 
• 2018 - Μείωση του ορίου μετανάστευσης της BPA σε πλαστικά υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα σε 0,05 mg/kg τροφίμων και εφαρμογή σε επικαλυμμένα FCM. 
• 2020 - Περιορισμός ΒΡΑ για χρήση σε θερμικό χαρτί (εκτύπωση) σύμφωνα με το REACH. 
  
  (https://www.eea.europa.eu/publications/peoples-exposure-to-bisphenol-a/)

Πώς να μειώσεις την έκθεση σου ;

• Αποθήκευσε τα τρόφιμα και τα ποτά σε γυάλινα ή ανοξείδωτα δοχεία.
• Απόφυγε τα κονσερβοποιημένα τρόφιμα και ποτά, καθώς είναι συνήθως επενδεδυμένα με BPA
• Αγόρασε τρόφιμα σε γυάλινα βάζα αντί για κονσέρβες (αν αγοράσεις σε κονσέρβα, ξέπλυνε με νερό, μειώνει τη ΒΡΑ doi:10.1017/exp.2020.52).
• Μην ξαναζεσταίνεις ή καταψύχεις τα τρόφιμα σε πλαστικό.
• Μη χρησιμοποιείς επαναχρησιμοποιούμενα ΠΛΑΣΤΙΚΑ μπουκάλια.
• Κράτησε τα μπουκάλια νερού μακριά από τον ήλιο καθώς η ζέστη μπορεί να προκαλέσει έκπλυση του BPA στο νερό.
• Φίλτραρε το νερό που πίνεις. Προσωπικά, χρησιμοποιώ φίλτρο αντίστροφης όσμωσης που φιλτράρει από μικρο πλαστικά. Αυτό εδώ ( -20 ευρώ με το κωδικό AquaNiki αν κάνεις την παραγγελία σου)
• Μην ακουμπάς τις αποδείξεις τυπωμένες σε θερμικό χαρτί.
• Μη χρησιμοποιείς πλαστικά καπάκια στον καφέ
• Μη βάζεις πλαστικά δοχεία στο πλυντήριο πιάτων
• Προτίμησε ξύλινα παιχνίδια για μωρά / παιδιά
• Μη χρησιμοποιείς πλαστικά πιάτα και μαχαιροπίρουνα
• Χαμηλά επίπεδα ΒΡΑ έχουν εντοπιστεί σε κάψουλες μηχανής καφέ (doi:10.1016/j.toxrep.2020.08.015) (https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/sya-bpa/index.cfm)