Από τα 10 περιστατικά που θα δω, οι 9 στις 10 έχουν χαμηλά επίπεδα φερριτίνης, ειδικά όταν εμμηνοραγούν. Βγάλε τις εξετάσεις σου και δες που βρίσκεται η φερριτίνη σου. 30–50% των γυναικών έχουν ανύπαρκτα αποθέματα σιδήρου στον μυελό, αλλά τα εργαστήρια το χαρακτηρίζουν “φυσιολογικό.”

Αν βρίσκεται κάτω από 50ng/mL1, τότε έχεις έλλειψη ακόμα και αν βρίσκεται στο φυσιολογικό εύρος του εργαστηρίου. Το φυσιολογικό δε σημαίνει βέλτιστο, ειδικά όταν συνυπάρχουν συμπτώματα στη κλινική σου εικόνα όπως θα δεις παρακάτω. Αυτό σημαίνει ότι το εύρος αναφοράς “φυσιολογικοποιεί” την ασθένεια και όχι την υγεία. Ακόμα και αν ο γιατρός σου λέει οτι τα επίπεδα σου είναι φυσιολογικά, δεν είναι. Είναι σημαντικό να καταλάβεις τι σημαίνει το βέλτιστα και πως μπορείς να τα βελτιώσεις.

Τι είναι η φερριτίνη;

Η φεριτίνη είναι μια πρωτεΐνη που αποθηκεύει τον σίδηρο με ασφάλεια μέσα στα κύτταρα, καθιστώντας τον διαθέσιμο όταν το σώμα σου τον χρειάζεται. Λειτουργεί σαν μια αποθήκη σιδήρου, βοηθώντας το σώμα σου να ισορροπεί την προσφορά και τη ζήτηση σιδήρου.

Πού βρίσκεται η φερριτίνη;

• Ήπαρ
• Σπλήνα
• Μυελός των οστών
• Μύες και άλλοι ιστοί

Τι κάνει η φερριτίνη;

• Αποθηκεύει τον περίσσιο σίδηρο2 με ασφάλεια, προστατεύοντας τα κύτταρα από το οξειδωτικό στρες
• Απελευθερώνει σίδηρο όταν το σώμα τον χρειάζεται (π.χ. για ερυθρά αιμοσφαίρια ή παραγωγή ενέργειας)
• Διατηρεί την ομοιόσταση του σιδήρου, αποφεύγοντας τόσο την έλλειψη όσο και την υπερφόρτωση

Οι ομάδες υψηλού κινδύνου με χαμηλά επίπεδα φερριτίνης είναι οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας λόγω εμμήνου ρύσεως και εγκυμοσύνης, οι ηλικιωμένοι (λόγω φτωχής διατροφής και μικροαιμορραγιών από το γαστρεντερικό (γαστρίτιδα, καρκίνος)), ασθενείς με νεφρική νόσο ή αιμοκάθαρση (δεν μπορούν να παράγουν επαρκώς ερυθροποιητίνη, άρα η αναιμία επιδεινώνεται) και άτομα με δυσαπορρόφηση όπως κοιλιοκάκη, SIBO κ.α.3

Τα επίπεδα της φερριτίνης στο αίμα βοηθούν στη διάγνωση σιδηροπενίας ή φλεγμονής. Χαμηλά επίπεδα φερριτίνης σημαίνει αυξημένος κίνδυνος σιδηροπενίας, ενώ υψηλά επίπεδα φερριτίνης σημαίνει φλεγμονή ή υπερφόρτωση σιδήρου.

Το φυσιολογικό στις τιμές του εργαστηρίου δεν είναι πάντα το βέλτιστο4. Μια φερριτίνη σε επίπεδα 15-30ng/mL5 μπορεί να είναι μέσα στις τιμές του εργαστηρίου αλλά να σου προκαλεί συμπτώματα όπως χρόνια κόπωση, αδυναμία συγκέντρωσης, ευαισθησία στο κρύο, τριχόπτωση, κακή διάθεση, χαμηλή αντοχή και διαταραχές έμμηνου ρύσεως.

Οι διατροφικοί θεραπευτές βλέπουμε να βελτιστοποιήσουμε την υγεία σου προτού χειροτερέψουν τα συμπτώματα σου. Το 15-150ng/mL στις τιμές του εργαστηρίου που βλέπεις στις αιματολογικές σου ορίζεται για αποφυγή αναιμίας, όχι για τη βέλτιστη λειτουργία των οργάνων.

Τα εργαστήρια βασίζουν τα όρια αναφοράς σε στατιστικούς μέσους όρους του γενικού πληθυσμού, όχι στο τι είναι ιδανικό για την δική σου υγεία. Ο μέσος πληθυσμός συχνά περιλαμβάνει χρονίως άρρωστους, υποσιτισμένους ή φλεγμονώδεις ασθενείς, κάτι που χαμηλώνει το φυσιολογικό όριο.

Πολλά εργαστήρια ορίζουν φυσιολογικά τα επίπεδα της φερριτίνης ως:

• 15–150 ng/ml (γυναίκες)
• 30–300 ng/ml (άνδρες)

Μια φερριτίνη 15 ng/ml απλώς αποφεύγει την αναιμία, δε  σημαίνει επαρκή σίδηρο για την ανάπτυξη των μαλλιών, τη γονιμότητα, την υγεία του θυρεοειδούς, τη γνωστική λειτουργία, την ενέργεια και την ανάρρωση.

Τα επίπεδα φερριτίνης πρέπει να είναι ≥50 ng/ml για να θεωρούνται σιδηρο-επαρκή. Η απορρόφηση σιδήρου επανέρχεται στο φυσιολογικό μόνο όταν η φερριτίνη είναι >50.

Φεριτίνη <50 ng/ml = κλινικά σημαντική σιδηροπενία, ακόμη και χωρίς αναιμία6.

Τα βέλτιστα επίπεδα φερριτίνης σε υποστηρίζουν σε πολλά πεδία, όπως:

• Εγκέφαλος / Γνώση: Συμμετέχει στη ρύθμιση της ντοπαμίνης, στη μνήμη και στην προσοχή78.
• Θυρεοειδής9: Απαραίτητη για τη λειτουργία ενζύμων (TPO) και την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών T4 και T310. Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για την παραγωγή ορμονών θυρεοειδούς (Τ4 και Τ3), για τη μετατροπή της Τ4 σε Τ3 και τη παροχή οξυγόνου στο ιστό του θυρεοειδούς αλλά και για τη ρύθμιση της ντοπαμίνης που επηρεάζει την TSH. Ακόμα και αν η TSH είναι φυσιολογική, η χαμηλή φερριτίνη μπορεί να βλάψει τη λειτουργία του θυρεοειδή σε κυτταρικό επίπεδο, ειδικά σε Χασιμότο ή υποθυρεοειδισμό. Για την υγεία του θυρεοειδή σου χρειάζεσαι 50-70ng/ml επίπεδα φερριτίνης11. Επεξηγώ περισσότερα σε αυτό το άρθρο μου.
• Μαλλιά12 & Δέρμα: Υποστηρίζει την παροχή ενέργειας στους θύλακες και τη σύνθεση κερατίνης. Η φερριτίνη δρα ως δεξαμενή για τους θύλακες των μαλλιών σου. Επίπεδα <60ng/ml συνδέονται με τελογενή τριχόπτωση. Τα μαλλιά δεν είναι ζωτικό όργανο, οπότε σε έλλειψη, το σώμα ανακατευθύνει τον σίδηρο μακριά από τους θύλακες. Πολλές γυναίκες με τριχόπτωση δεν είναι αναιμικές, αλλά έχουν χαμηλή φερριτίνη που επηρεάζει την υγεία των μαλλιών. Η έρευνα δείχνει ότι η αναγέννηση των μαλλιών δε βελτιώνεται εκτός αν η φερριτίνη είναι τουλάχιστον 40–60 ng/ml.
• Γονιμότητα13: Βοηθά την ωορρηξία, την ποιότητα των ωαρίων και την εμφύτευση. Ο σίδηρος είναι κρίσιμος για ωορρηξία, ποιότητα ωαρίων, ανάπτυξη ενδομητρίου και σχηματισμό πλακούντα. Η χαμηλή φερριτίνη, ακόμη και χωρίς αναιμία μπορεί να βλάψει τη σηματοδότηση ορμονών FSH/LH, την επιτυχία εμφύτευσης, των ωρίμανση ωαρίων, την ανάπτυξη εμβρύου και τη διατήρηση εγκυμοσύνης14. Για την ωορρηξία και την ποιότητα των ωαρίων σου χρειάζεσαι ≥40 ng/ml. Το βέλτιστο εύρος για τις αυξημένες ανάγκες σιδήρου στην αρχή της εγκυμοσύνης είναι ≥60–100 ng/ml, ενώ το επιθυμητό απόθεμα σιδήρου για το 1ο τρίμηνο είναι ≥70–100 ng/ml. Η εγκυμοσύνη απαιτεί ~1.000 mg συνολικού σιδήρου. Πρέπει να μπεις στην εγκυμοσύνη σιδηρο-επαρκής.
• Ανοσοποιητικό: Συμβάλλει στην ενεργοποίηση των Τ-κυττάρων και στην άμυνα έναντι λοιμώξεων.
• Ενέργεια / Μεταβολισμός: Απαραίτητη για τη μεταφορά οξυγόνου και την παραγωγή ATP από τα μιτοχόνδρια. Η κόπωση βελτιώνεται σταθερά όταν η φερριτίνη ανεβαίνει από 50 ng/ml.
• Ύπνος: Ρυθμίζει τη μετατροπή της ντοπαμίνης σε μελατονίνη και βοηθά στην πρόληψη του συνδρόμου ανήσυχων ποδιών (RLS). Οι ασθενείς με σύνδρομο ανήσυχων ποδιών πρέπει να θεωρούνται σιδηροπενικοί όταν η φερριτίνη τους είναι <75 μg/L. Η σιδηροπενία συνδέεται με το RLS, μια κατάσταση που προκαλεί ανεξέλεγκτη ανάγκη για κίνηση των ποδιών, συχνά συνοδευόμενη από δυσάρεστες αισθήσεις. Η χαμηλή φερριτίνη συνδέεται με το RLS, ακόμη και αν η αιμοσφαιρίνη είναι φυσιολογική.
• Αποτοξίνωση Ήπατος: Συμμετέχει στη δράση ενζύμων αποτοξίνωσης που εξαρτώνται από τον σίδηρο.
• Καρδιαγγειακό15: Υποστηρίζει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και την παροχή οξυγόνου στους ιστούς.

Πώς μπορείς να βελτιστοποιήσεις τα επίπεδα της φερριτίνης;

Ένας αποτελεσματικός τρόπος είναι το συμπλήρωμα σιδήρου. Η χορήγηση σιδήρου ενδείκνυται όταν υπάρχει σιδηροπενία, με ή χωρίς αναιμία, που μπορεί να οφείλεται σε σιδηροπενική αναιμία, σιδηροπενία χωρίς αναιμία, κακή διατροφή, κακή απορρόφηση π.χ. κοιλιοκάκη, SIBO, χρόνια φλεγμονή, απώλεια αίματος, και αυξημένες ανάγκες του οργανισμού π.χ. εγκυμοσύνη.

Δεν είναι όμως όλα τα συμπληρώματα το ίδιο, και θα σου εξηγήσω γιατί. Με τη χορήγηση ενός συμπληρώματος σιδήρου να είναι η πιο εύκολη και εύκολα διαθέσιμη μορφή θεραπείας του να βελτιώσεις τα επίπεδα της φερριτίνης, υπάρχουν τρεις κυριότερες μορφές που πρέπει να γνωρίζεις:

• Θειικός σίδηρος (ferrous sulfate) → 20% στοιχειακός σίδηρος
• Γλυκονικός σίδηρος (ferrous gluconate) → 12% στοιχειακός σίδηρος
• Φουμαρικός σίδηρος (ferrous fumarate) → 33% στοιχειακός σίδηρος

Αν παίρνεις συμπλήρωμα σιδήρου θα πρέπει η λήψη του να γίνεται 30 λεπτά πριν το φαγητό ή 2 ώρες πριν από άλλα φάρμακα. Αν υπάρχουν γαστρεντερικές ενοχλήσεις όπως ναυτία ή καούρες, μπορεί να λαμβάνεται με λίγη τροφή. Καλό είναι όταν λαμβάνεις ένα συμπλήρωμα σιδήρου να αποφεύγεται ο συνδυασμός με γάλα και γαλακτοκομικά, συμπληρώματα ή τροφές πλούσιες σε ασβέστιο16, αντιόξινα, τροφές με πολλές φυτικές ίνες, καφεΐνη (καφές, τσάι), και να παίρνεις το συμπλήρωμα με βιταμίνη C π.χ. πορτοκαλάδα ή συμπλήρωμα, καθώς βελτιώνει την απορρόφηση.

Θα πρέπει να μην παίρνεις συμπλήρωμα σιδήρου κοντά σε ένα συμπλήρωμα ασβεστίου, ειδικά όταν αυτό προσφέρει 300–600 mg ασβεστίου, γιατί μπορεί να μειώσει την απορρόφηση του σιδήρου κατά 62%. Το ασβέστιο μειώνει επίσης την απορρόφηση σιδήρου από το φαγητό. Μικρότερες δόσεις ασβεστίου (<200 mg) ή σε άτομα που δεν είναι επιρρεπή σε σιδηροπενία δεν προκαλούν συνήθως πρόβλημα17.

Ανάλογα το συμπλήρωμά που θα πάρεις, υπάρχουν κάποιες συχνές παρενέργειες που μπορεί να υπάρξουν όταν παίρνεις από του στόματος σκευάσματα σιδήρου, όπως:

• Γαστρεντερικές ενοχλήσεις: ναυτία/εμετός, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, μετεωρισμός (αέρια), μεταλλική γεύση, δυσφορία στο στομάχι.
• Χρώση δοντιών (λεκέδες)
• Αλλαγή χρώματος και μορφής κοπράνων: πρασινωπά ή μαύρα σαν πίσσα – μπορεί να σε ανησυχήσει αλλά είναι αναμενόμενο και με τη διακοπή του συμπληρώματος θα υποχωρήσει αυτό το σύμπτωμα.

Τα σκευάσματα όπως φουμαρικός, γλυκονικός και θειικός σίδηρος συνδέονται με περισσότερες γαστρεντερικές παρενέργειες.

Για να μειώσεις τις παρενέργειες αυτό που προτείνεται είναι η ρύθμιση της δοσολογίας, π.χ. λήψη τρεις φορές την εβδομάδα αντί για καθημερινά. Να το λαμβάνεις με λίγη τροφή - μειώνει τα συμπτώματα αλλά και την απορρόφηση -, και το καλύτερο είναι να βρεις το σωστό συμπλήρωμα.

Αυτό που προτείνω εγώ σε περιστατικά μου ανάλογα την κλινική τους εικόνα και πιθανά συμπτώματα όσον αφορά παρελθοντική χρήση σιδήρου είναι μια μικρή δοσολογία. Μια μικρή δοσολογία είναι πιο εύκολα ανεχτή και απορροφήσιμη. Ωστόσο, η θεραπεία χρήσης του συμπληρώματος θα διαρκέσει περισσότερο χρονικό διάστημα απ’ ότι αν έπαιρνες μεγαλύτερη δόση.

Δόσεις:

• Έως 20 mg/kg στοιχειακού σιδήρου → συνήθως καλά ανεκτές, ίσως ήπια γαστρεντερικά συμπτώματα
• 20–60 mg/kg → ήπια έως μέτρια τοξικότητα
• >60 mg/kg → σοβαρά συμπτώματα, κίνδυνος κυκλοφορικής καταπληξίας

Ποιο συμπλήρωμα προτείνω και γιατί;

Το Ferrogreen της Specchiasol (Αρ. Γνωστ. ΕΟΦ 108238 / 30-11-2017) διαθέτει λιποσωμιακό σίδηρο, βιταμίνη C, Β12, φυλλικό οξύ, και εκχυλίσματα από παντζάρι και σπανάκι. Το Ferrogreen είναι lipocoated, δηλαδή ο θειικός σίδηρος που περιέχει περικλείεται μέσα σε λιποσώματα, προστατεύοντας έτσι το σίδηρο από το να αλληλεπιδράσει με το στομάχι/έντερο, μειώνοντας τις γαστρεντερικές παρενέργειες και βελτιώνοντας την απορρόφηση.

Όταν ο θειικός σίδηρος δεν περικλείεται μέσα σε λιποσώματα τότε θα προκαλέσει δυσκοιλιότητα, στομαχόπονο και βλάβη στο γαστρικό βλεννογόνο18.

Είμαι σίγουρη ότι έχεις πάρει συμπλήρωμα σιδήρου στο παρελθόν και σου έχει προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές. Αυτό είναι λόγω της σύνθεσης του συγκεκριμένου συμπληρώματος που έχεις χρησιμοποιήσει. Το Ferrogreen δεν είναι έτσι, καθώς διαθέτει μια τεχνολογία που κάνει την απορρόφηση πιο αποδοτική και πιο ανεκτή από το στομάχι.

Τι ξεχωρίζει το Ferrogreen;

Περιέχει φυλλικό οξύ, σε μορφή τετραϋδροφολικού με υψηλότερη βιοδιαθεσιμόητα και αποτελεσματικότητα. Γι αυτό το συγκεκριμένο σκεύασμα συστήνεται αρκετά και από γυναικολόγους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και πριν τη σύλληψη όπου η χρήση βιοδιαθέσιμου φυλλικού οξέος είναι απαραίτητη.

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις, οτι αν έχεις διαγνωσθεί με αναιμία, ο σίδηρος που θα σου χορηγηθεί θα πρέπει να είναι βιοδιαθέσιμος και όπως αναφέρω παραπάνω να μην σου προκαλεί διαταραχές. Το Ferrogreen περιέχει βιταμίνη C, που διευκολύνει τη βέλτιστη απορρόφηση του σιδήρου, Βιταμίνη Β12 που επηρεάζει την ικανότητα του σώματος να παράγει πλήρως λειτουργικά ερυθρά αιμοσφαίρια, και βιταμίνη D3 που είναι σημαντικός παράγοντας της μεταβολικής οδού του σιδήρου.

Είναι χωρίς γλουτένη, και κατάλληλο για χρήση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Το συμπλήρωμα του σιδήρου δε πρέπει να λαμβάνεται με φαγητό, πράσινο τσάι ή καφέ, γιατί μπορεί να μειωθεί η απορρόφηση έως και 50%. Ωστόσο, αν καταναλώσεις καφέ αυτός μπορεί να καταναλωθεί έως και 1 ώρα πριν.

Να το πάρεις πρωί ή βράδυ; Η ώρα της λήψης δεν παίζει ρόλο, και τόσο η λήψη το βράδυ είτε το πρωί, είναι το ίδιο αποτελεσματικές.

Αν παίρνεις αγωγή για το θυρεοειδή, η λεβοθυροξίνη πρέπει να λαμβάνεται με διαφορά τουλάχιστον 4 ωρών από τα συμπληρώματα σιδήρου19.

Αν παίρνεις συμπλήρωμα σιδήρου, θα πρέπει να κάνεις μετά από κάποιο χρονικό διάστημα εξετάσεις για να διερευνήσεις τα επίπεδα σου, καθώς ο κίνδυνος υπεροδοσολογίας είναι κάτι που απαιτεί προσοχή.

Μπορείς να βρεις το Ferrogreen με EXTRA έκπτωση 10% με το κωδικό NIKI10 στο Online Φαρμακείο Heals

Φυσικοί τρόποι υποστήριξης υγιών επιπέδων φερριτίνης:

• Ισορροπημένη διατροφή: Βασίσου σε μια διατροφή πλούσια σε σίδηρο, αλλά και σε πολλά λαχανικά, φρούτα και φυτικές ίνες.
• Τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο:Άπαχο κρέας, πουλερικά, ψάρια, όσπρια (φασόλια, φακές), τόφου, σπανάκι, kale, εμπλουτισμένα δημητριακά
• Συνδυασμός με βιταμίνη C: Κατανάλωσε τροφές όπως εσπεριδοειδή, φράουλες, πιπεριές, ντομάτες μαζί με τροφές πλούσιες σε σίδηρο για καλύτερη απορρόφηση.
• Απόφυγε τσάι/καφέ στα γεύματα: Περιέχουν τανίνες που μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου.
• Χρησιμοποίησε σκεύη από μαντέμι (cast iron): Το μαγείρεμα σε αυτά μπορεί να αυξήσει την περιεκτικότητα των τροφών σε σίδηρο.
• Περιορισμός ασβεστίου στα γεύματα: Τρόφιμα ή συμπληρώματα πλούσια σε ασβέστιο (π.χ. γάλα, τυρί) μπορεί να μειώσουν την απορρόφηση σιδήρου αν καταναλωθούν ταυτόχρονα όπως αναφέρω παραπάνω.
• Θρεπτικά στοιχεία που βοηθούν:
• Φυλλικό οξύ
• Βιταμίνη B12
• Βιταμίνη A

Όλες παίζουν ρόλο στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και στον μεταβολισμό του σιδήρου. Γι΄αυτό όπως έχω αναφέρει παραπάνω είναι σημαντικό να τα περιέχει το συμπλήρωμα που θα πάρεις.

Θα βρεις περισσότερες πληροφορίες στο e-book μου για το πως να ενισχύσεις την απορρόφηση και πρόσληψη σιδήρου στη διατροφή σου μέσω των φυτικών τροφών - αν καταναλώνεις ήδη κρέας ή ζωικά παράγωγα, τότε μέσω των φυτών αποκτώντας τη  γνώση που χρειάζεται θα μπορέσεις να σε υποστηρίξεις και διατροφικά. Ενώ η χορήγηση του συμπληρώματος είναι η πρώτη μορφή θεραπείας, μην ξεχνάς ότι η διατροφική θεραπεία στην αναιμία ή στη βελτίωση των επιπέδων φερριτίνης είναι εξίσου σημαντικά.