Διατροφή

Με τι να πλένεις τα φρούτα και τα λαχανικά σου; Ξύδι ή σόδα ή νερό; Υπάρχουν άλλες μέθοδοι με τις οποίες μπορείς να πλένεις τα φρούτα και τα λαχανικά σου, βιολογικά και μη;

Μια συνήθης ερώτηση που δέχομαι είναι με τι να πλένω τα φρούτα και τα λαχανικά μου. Έχω ακούσει για το ξύδι και τη μαγειρική σόδα. Τι γίνεται με τα προϊόντα του εμπορίου που διαφημίζονται για το πλύσιμο των φρούτων και των λαχανικών; Σε αυτό το άρθρο απαντάω σε αυτό το ερώτημα με βάση τα δεδομένα που έχουμε αλλά και το τι εγώ προσωπικά κάνω. 

Πλένεις τα φρούτα και τα λαχανικά σου για δυο κυρίως λόγους: τα πλένεις για να αφαιρέσεις υπολείμματα φυτοφαρμάκων και για να μειώσεις την πιθανότητα οποιασδήποτε βακτηριακής μόλυνσης.

Είναι το νερό αποτελεσματικό στην απομάκρυνση φυτοφαρμάκων και/ή βακτηρίων;

Μια τριετής μελέτη ανέδειξε ότι τοποθετώντας τα φρούτα και τα λαχανικά σου σε ένα σουρωτήρι στο νεροχύτη, όπου κάτω από τρεχούμενο κρύο νερό βρύσης (περίπου 15-30 δευτερόλεπτα) περιστρέφοντας και τρίβοντας με τα χέρια σου την επιφάνεια του φρούτου οδήγησε στην απομάκρυνση φυτοφαρμάκων. Αυτό αφορούσε μόνο τα φυτοφάρμακα, και όχι τα βακτήρια. Πιο συγκεκριμένα, έδειξε ότι το ξέπλυμα κάτω από το νερό της βρύσης μείωσε σημαντικά τα υπολείμματα σε εννέα από τα δώδεκα φυτοφάρμακα που εξετάστηκαν σε δεκατέσσερα προϊόντα. Τέσσερα προϊόντα πλυσίματος φρούτων (όπως σαν τα παρακάτω) και λαχανικών βρέθηκαν να μην είναι πιο αποτελεσματικά στην αφαίρεση οκτώ από τα εννέα υπολείμματα φυτοφαρμάκων από τα προϊόντα από ένα διάλυμα 1% υγρού πιάτων ή από το ξέπλυμα μόνο με νερό της βρύσης για τρία προϊόντα που μελετήθηκαν.

Το νερό δεν έχει αναδειχθεί αποτελεσματικό στην περίπτωση του Ε.coli. Πολλές φορές έχουμε ακούσει για το μαρούλι (romaine) που μπορεί να έχει επιμολυνθεί με E.coli. Σε αυτή την περίπτωση μια μελέτη έδειξε ότι όταν το μαρούλι ήταν επιμολυσμένο με Ε.coli, το πλύσιμο με τρεχούμενο νερό για περίπου 20 δευτερόλεπτα δε μείωσε το E.coli. Αυτό, όμως δεν αναιρεί ότι είναι η σημαντική η πλύση με νερό πριν την οποιαδήποτε κατανάλωση φρούτων ή λαχανικών. Στη προκειμένη, είναι σημαντικό να πλένονται πολύ καλά και οι ready to eat σαλάτες που πουλάνε στα σακουλάκια και θα βρεις σε πολλά ράφια του supermarket. Πολλές πάνω αναγράφουν να πλένονται καλά πριν την κατανάλωση, άλλες γράφουν οτι δε χρειάζονται πλύσιμο. Να πλένονται όλες και να μην αγοράζονται σαλάτες που έχουν ζουμιά μέσα στο σακουλάκι.

Ποια είναι η γνώμη σου για τα καθαριστικά προϊόντα που βρίσκονται στην αγορά και διαφημίζονται για το πλύσιμο των φρούτων και των λαχανικών;

Ορισμένα από αυτά τα προϊόντα που μπορεί να συναντήσεις στην ελληνική αγορά ή και την ξένη είναι:

ECOS | Καθαριστικό Φρούτων & Λαχανικών Vegan 650ml

Συστατικά: Περιέχει νερό, κάτω του 5% μη ιονικές επιφανειοδραστικές ουσίες, σορβικό κάλιο, μετουσιωμένη αλκοόλη και κιτρικό οξύ.

PLANET | Υγρό Καθαρισμού Φρούτων και Λαχανικών Veggie Wash 450ml

Συστατικά: Aqua Alcohols Ethoxylated Propoxylated C8-18 Sodium Laureth Sulfate Phenoxyethanol Potassium Olivate Alcohols Ethoxylated C12-14 Sodium Sulfate Sodium Chloride Sodium Citrate Pyrithione Sodium Benzisothiazolinone

Αρκάδι Βιολογικό Υγρό Πιάτων με Άρωμα Πράσινο Σαπούνι Απολυμαντικό 750ml

Συστατικά: πράσινο σαπούνι

Δεν έχω εντοπίσει δεδομένα από μελέτες που να υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς τους. Το FDA στην Αμερική δε συμβουλεύει τη χρήση τους, καθώς δεν υπάρχουν δεδομένα σχετικά με τα υπολείμματα που μπορεί να αφήνονται από αυτά τα προϊόντα μετά την πλύση. Δεδομένα από μελέτες σχετικά με το αν είναι πιο αποτελεσματικά σε σχέση με την απλή πλύση με το νερό υπάρχουν λιγοστά, όπως αναφέρω από πάνω που αναδείχθηκε ότι δεν ήταν τόσο αποτελεσματικά από το απλό τρεχούμενο νερό. Ωστόσο, υπάρχουν περιορισμοί σχετικά με τα είδη των φυτοφαρμάκων. Δεν μελετήθηκαν παθογόνοι μικρο οργανισμοί και το αν είναι αποτελεσματικά αλλά και τα πιθανά υπολείμματα που μπορεί να αφήνονται με την πλύση. 

Παρομοίως, μια μελέτη στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια  έδειξε ότι το να πλένεις φρούτα και λαχανικά όπως τις ντομάτες, μπρόκολο, πεπόνι, σπανάκι και φρέσκα κρεμμυδάκια κάτω από τρεχούμενο νερό της βρύσης για 15 δευτερόλεπτα ήταν εξίσου αποτελεσματικό και σε ορισμένες περιπτώσεις ελαφρώς πιο αποτελεσματικό στη μείωση του E. coli, σαλμονέλα, λιστέρια και άλλων παθογόνων βακτήριων από τη χρήση καθαριστικού φρούτων και λαχανικών. 

Να θυμάσαι ότι υπάρχουν αρκετοί περιορισμοί σχετικά με τα αποτελέσματα αυτών των μελετών, όπως τ' ότι δεν έχουν μελετηθεί τα εικονιζόμενα προϊόντα ή προϊόντα που βρεις στην αγορά, ο χρόνος πλυσίματος και τα παθογόνα που εξετάσθηκαν. Αν επιλέξεις να χρησιμοποιήσεις ένα τέτοιο προϊόν, η μόνη ανησυχία μου θα ήταν σχετικά με τα πιθανά υπολείμματα αυτού του προϊόντος. Η καλή τριβή με το πλύσιμο θα ήταν ιδιαιτέρως σημαντική σε τέτοιες περιπτώσεις. 

Ακούω ότι πολλοί προτείνουν σόδα ή ξύδι ή και λεμόνι. Τι ισχύει;

Ορισμένες μέθοδοι που συστήνονται είναι:

Ξύδι: Το λευκό ξύδι είναι ένα ισχυρό απολυμαντικό έναντι στα βακτήρια. Δε φαίνεται να υπάρχουν δεδομένα για την απομάκρυνση των φυτοφαρμάκων. Για να το χρησιμοποιήσεις απλά συνδύασε μια ποσότητα 1:9 (ξύδι:νερό) για να μουλιάσουν τα φρούτα & λαχανικά σου (PMID: 9713753). Υπάρχουν όμως και δεδομένα που δείχνουν ότι δεν είναι πιο αποτελεσματικό από το απλό νερό όταν μουλιάζονται φρούτα ή και λαχανικά για περίπου 2 λεπτά και ξεπλένονται για περίπου 15 δευτερόλεπτα. Δεν υπάρχουν δεδομένα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μουλιάσματος.

Μαγειρική σόδα: Η μαγειρική σόδα φαίνεται να είναι αποτελεσματική στην απομάκρυνση των φυτοφαρμάκων από την επιφάνεια των προϊόντων λίγο καλύτερα από το νερό όταν τα φρούτα μουλιάζουν, χωρίς τριβή.

Πιο συγκεκριμένα, το διάλυμα της μαγειρικής σόδας που μελετήθηκε ήταν 1/2 κουταλάκι του γλυκού σε 200ml νερό ή περίπου 1 λίτρο νερού με 1-2 κουταλάκια του γλυκού μαγειρική σόδα. Τα μήλα που μελετήθηκαν μούλιασαν σε αυτό το μίγμα. Δεν έγινε τριβή στην επιφάνεια των μήλων. Το μούλιασμα για 2 λεπτά έδειξε ότι υπήρξε αφαίρεση 48% της θειαβενδαζόλης και το 35% της φωσμέτης, σε σύγκριση με μειώσεις 40% και 33%, αντίστοιχα, μόνο με νερό.Όταν τα μήλα μούλιασαν στο μείγμα σόδας για περίπου 12-15 λεπτά, έγινε πλήρης απομάκρυνση των υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων από την επιφάνεια των φρούτων. Δεν έγινε αφαίρεση των φυτοφαρμάκων από το εσωτερικό των μήλων (J. Agric. Food Chem. 2017, 65, 44, 9744–9752). 

Άρα, τι μπορείς να μάθεις από αυτό; Μπορείς να χρησιμοποιήσεις το προτεινόμενο μείγμα της σόδας για να μειώσεις την ύπαρξη φυτοφαρμάκων από την επιφάνεια φρούτων και λαχανικών. Μούλιασε μέχρι και 12-15 λεπτά, όχι παραπάνω. Bonus: τρίψε τα με τα χέρια σου κάτω από τρεχούμενο νερό. Συστήνεται αν το budget μας δε βάζει βιολογικά προϊόντα (καθώς για τη μέγιστη μείωση των φυτοφαρμάκων συμβουλεύεται η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων). 

Τι προτείνεται:

  • Προτείνεται να πλένεις τα φρούτα και τα λαχανικά σου όταν είναι να τα χρησιμοποιήσεις προς κατανάλωση και όχι όταν είναι να τα αποθηκεύσεις. Αυτό λόγω τ' ότι η αποθήκευση μπορεί να προωθήσει την ανάπτυξη των βακτηρίων και να τα αλλοιώσει. Εάν τα πλένεις και πρόκειται να τα καταναλώσεις σύντομα, απλά φρόντισε να τα στεγνώσεις καλά με χαρτί κουζίνας. 
  • Όταν είναι να τα αποθηκεύσεις (χωρίς να τα έχεις πλύνει) φρόντισε να αφαιρέσεις κατεστραμμένες ή μουχλιασμένες ή μελανιασμένες περιοχές φρούτων και λαχανικών ή ολόκληρα φρούτα π.χ. στο κεσεδάκι με τα μύρτιλλα ή ακόμα και να κόψεις το κατεστραμμένο μέρος του φύλλου από τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Αυτό είναι σημαντικό γιατί μπορεί να αυξήσουν το κίνδυνο μικροβιακής μόλυνσης αλλά και να επιταχύνουν την καταστροφή του φρούτου.
  • Προτού πλύνεις τα λαχανικά & φρούτα σου, να πλένεις τα χέρια σου με σαπούνι και ζεστό νερό. Να τα πλένεις και μετά για την αφαίρεση τυχόν υπολειμμάτων από βακτήρια. 
  • Πρέπει πάντα να πλένεις τα φρούτα & λαχανικά, είτε είναι βιολογικά είτε δεν είναι και είτε είναι σε σακούλες (συσκευασμένες ready to eat σαλάτες) *. Μην αγοράζεις ready to eat σαλάτες με ζουμιά μέσα. 
  • Τα βιολογικά προϊόντα χρησιμοποιούν επίσης φυτοφάρμακα και δε γλυτώνουν από οποιαδήποτε βακτηριακή μόλυνση.
  • Αν χρησιμοποιήσεις το μείγμα με τη μαγειρική σόδα, τότε σε μια λεκάνη φτιάξε το μείγμα σου και προτού τα αφήσεις να μουλιάσουν, τρίψε τα με τα χέρια σου ή με μια καθαρή βούρτσα. Αυτό που κάνω εγώ προτού τα μουλιάσω με σόδα είναι ότι τα τρίβω καλά είτε με τα χέρια μου είτε με βούρτσα τριψίματος για λαχανικά και φρούτα για να μειώσω επιπλέον πιθανόν βακτήρια ή φυτοφάρμακα. 
  • Είτε τα μουλιάσεις είτε τα πλένεις με νερό, το νερό δεν πρέπει να είναι πολύ κρύο, πιο συγκεκριμένα 10 βαθμούς πιο κρύο από το προϊόν. Ιδανικά θέλεις χλιαρό νερό. 
  • Αφού τα πλύνεις, σκουπίζοντας τα μετά με ένα καθαρό πανί ή πετσέτα μπορείς να μειώσεις ακόμα περισσότερο τα βακτήρια από την επιφάνεια.

* Σχετικά με τις συσκευασμένες σαλάτες, υπάρχουν σχετικά δεδομένα από μελέτες που έχουν γίνει όπως από το Πανεπιστήμιο το Leicester το 2016, όπου διαπιστώθηκε ότι ίχνη από πράσινους χυμούς σαλάτας που απελευθερώνονται όταν τα φύλλα καταστρέφονται ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της Salmonella enterica (https://journals.asm.org/doi/10.1128/aem.02416-16). Δεν τις προτείνω, αν και καταλαβαίνω την ευκολία χρήσης - απαιτεί προσοχή από άτομα που είναι σε ανοσοκαταστολή, περίοδο κύησης ή αντιμέτωπα με κάποιο χρόνιο νόσημα που δεν είναι σε ύφεση. 

Εγώ τι κάνω;

  • Μεγαλώνω τη δική μου τροφή όσο μπορώ. Προτεραιότητα είναι τι μπορώ να μεγαλώσω εγώ μόνη μου: φύτρες, μυρωδικά, λαχανικά σε γλάστρες. Μετά προμηθεύομαι πρώτες ύλες από γνωστούς μου ή από το χωριό, όπως ελαιόλαδο, πορτοκάλια, μανταρίνια, ντομάτες, αγγούρια, κολοκύθια, ελιές, αβοκάντο κ.α. και πλέον γνωρίζω να μαζεύω και άγρια χόρτα. Ο πατέρας μου είναι αγρότης ενώ και από την πλευρά της μητέρας μου είμαστε αγροτική οικογένεια, όπου μου μετέδωσαν αρκετά πράγματα σχετικά με τα χόρτα και την καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών. Αυτό μου δίνει το προνόμιο του να γνωρίζω τι τρώω. Τα πλένω όλα πάντα όταν είναι για κατανάλωση με νερό. 

  • Προμηθεύομαι από βιολογικούς παραγωγούς από τη λαϊκή αρκετά φρούτα και λαχανικά, αναλόγως για το τι χρειάζομαι. Προμηθεύομαι όμως και μη βιολογικά λόγω κόστους. Τα μη βιολογικά τα πλένω με το μείγμα της σόδας. Προτού τα μουλιάσω τα τρίβω με τα χέρια μου κάτω από τρεχούμενο νερό. Τις πατάτες τις τρίβω με σκληρή βούρτσα για τα φρούτα και τα λαχανικά. 

  • Αγοράζω και προμηθεύομαι μετά και από το supermarket είτε συσκευασμένα βιολογικά φρέσκα προϊόντα είτε μη βιολογικά με βάση το budget μου. Τα μη βιολογικά τα πλένω με το μείγμα της σόδας. Προτού τα μουλιάσω τα τρίβω με τα χέρια μου κάτω από τρεχούμενο νερό. Τις πατάτες τις τρίβω με σκληρή βούρτσα για τα φρούτα και τα λαχανικά. 

  • Αποφεύγω να αγοράζω μεγάλες ποσότητες φρούτων και λαχανικών γιατί θα χαλάσουν και θα τα πετάξω. Οργανώνω τα γεύματα μου. Προτιμώ και τα κατεψυγμένα γιατί είναι πρακτικά. Δεν παίρνω πλέον τις συσκευασμένες σαλάτες, μόνο σε περίπτωση ανάγκης ή αν ταξιδεύω καθώς είναι πρακτικές.

Ορισμένα από τα φρούτα και λαχανικά που μεγαλώνω στο μπαλκόνι μου, στο κήπο κάτω από το σπίτι μου, στο χωριό και που έχω μεγαλώσει μέχρι στιγμής στο σαλόνι μου (φύτρες): 

     

* Το άρθρο μου ανανεώνεται με την προσθήκη ή την αφαίρεση δεδομένων ή και προϊόντων. Για να ενημερώνεσαι για τα ανανεωμένα άρθρα μου, εγγράψου στο newsletter μου

Μαρτιμιανάκη Νίκη

Διατροφολόγος